بیماری هیپوسپادیاس یکی از ناهنجاری‌های شایع مادرزادی در نوزادان پسر است که در بدو تولد قابل شناسایی است. در این بیماری، مجرای ادراری به جای اینکه در نوک آلت تناسلی باز شود، در قسمت پایین‌تری از آلت قرار دارد. این نقص می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، عوارض جسمی و روانی در بزرگسالی به همراه داشته باشد. دکتر علیمحمد فخریاسری در این مقاله به‌صورت اختصاصی به بررسی بیماری هیپوسپادیاس در نوزاد، روش‌های تشخیص، مراقبت، زمان مناسب برای درمان و نکات مهم برای والدین می‌پردازد.
هیپوسپادیاس چیست؟
هیپوسپادیاس به اختلالی در شکل‌گیری مجرای ادراری گفته می‌شود که منجر به باز شدن غیرطبیعی سوراخ خروجی ادرار می‌گردد. این سوراخ ممکن است:
- در زیر سر آلت
- در قسمت میانی تنه آلت
- نزدیک به پایه آلت یا کیسه بیضه‌ها
قرار گیرد. بسته به محل باز شدن مجرا، شدت هیپوسپادیاس از خفیف تا شدید درجه‌بندی می‌شود.
میزان شیوع هیپوسپادیاس در نوزادان
بر اساس آمارهای جهانی، هیپوسپادیاس در حدود ۱ در هر ۲۰۰ تا ۳۰۰ نوزاد پسر دیده می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه تناسلی مردانه است. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، نقش اساسی در جلوگیری از عوارض دارد.
علائم هیپوسپادیاس در نوزاد
تشخیص هیپوسپادیاس معمولاً در بدو تولد توسط پزشک نوزاد صورت می‌گیرد. علائم آن شامل:
- باز شدن مجرای ادرار در محل غیرطبیعی (پایین‌تر از نوک آلت)
- انحنای آلت تناسلی به سمت پایین، که به آن “کوردی” گفته می‌شود.
- ظاهر غیرطبیعی پوست ختنه‌گاه (ظاهر دوشاخه یا ناقص)
- پاشش غیرطبیعی ادرار (ادرار به سمت پایین یا پخش شده)
در صورت مشاهده هرکدام از این نشانه‌ها، والدین باید از ختنه کودک خودداری کرده و فوراً با پزشک اطفال یا اورولوژیست مشورت کنند.
انواع هیپوسپادیاس بر اساس محل مجرا
- هیپوسپادیاس گلانس: نزدیک سر آلت
- هیپوسپادیاس میانی: در طول تنه آلت
- هیپوسپادیاس شدید یا پرینه‌ای: نزدیک کیسه بیضه یا بین پاها
نوع شدید هیپوسپادیاس ممکن است با مشکلاتی مانند بیضه نزول‌نیافته یا ناهنجاری‌های دیگر همراه باشد.
علت بروز هیپوسپادیاس در نوزاد
علت دقیق بروز این ناهنجاری هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر به‌عنوان زمینه‌های خطر شناخته شده‌اند:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- اختلالات هورمونی در دوران جنینی
- مصرف برخی داروها توسط مادر در دوران بارداری
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی
- بارداری‌های حاصل از روش‌های کمک‌باروری
مراقبت‌های اولیه پس از تشخیص
اولین نکته مهم برای والدین نوزاد مبتلا به هیپوسپادیاس: از ختنه کردن کودک خودداری کنید.
علت این توصیه این است که پوست ختنه‌گاه ممکن است در جراحی ترمیمی مورد نیاز باشد. ختنه‌ی زودهنگام باعث محدود شدن گزینه‌های جراحی خواهد شد.
بهترین زمان برای درمان هیپوسپادیاس در نوزاد
اکثر متخصصان توصیه می‌کنند که جراحی اصلاحی بین ۶ تا ۱۸ ماهگی انجام شود، زیرا:
- کودک در این سن تحمل خوبی برای بیهوشی دارد.
- ترمیم بافت‌ها ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.
- کودک هنوز به مسائل ظاهری یا روانی آلت حساس نیست.
در صورت تشخیص دیرهنگام یا شرایط خاص، جراحی می‌تواند در سنین بالاتر نیز انجام گیرد.
درمان هیپوسپادیاس در نوزادان
درمان هیپوسپادیاس فقط از طریق جراحی امکان‌پذیر است و هیچ نوع درمان دارویی مؤثر شناخته نشده است.
اهداف جراحی:
- انتقال دهانه مجرای ادرار به نوک آلت
- صاف کردن آلت و اصلاح انحنا
- بازسازی پوست طبیعی آلت
نوع روش جراحی به شدت ناهنجاری و شرایط کودک بستگی دارد. در موارد خفیف، جراحی یک‌مرحله‌ای کفایت می‌کند. در موارد شدید، ممکن است نیاز به دو یا چند مرحله باشد.
روند بهبودی پس از جراحی
- کودک ممکن است ۱ تا ۳ روز در بیمارستان بستری شود.
- یک سوند برای تخلیه ادرار از مثانه کار گذاشته می‌شود.
- پس از چند روز، پانسمان و سوند برداشته می‌شود.
- کودک باید از پوشک نرم استفاده کند و از ضربه به ناحیه جراحی اجتناب شود.
- در موارد خاص، پزشک داروهای ضد درد یا آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
آیا هیپوسپادیاس خطرناک است؟
هیپوسپادیاس اگر در زمان مناسب تشخیص داده شود و درمان صورت گیرد، در اغلب موارد عارضه‌ی خطرناکی ندارد. اما در صورت عدم درمان:
- ممکن است باعث اختلال در ادرار کردن شود.
- می‌تواند عملکرد جنسی را در آینده مختل کند.
- ممکن است باروری را تحت‌تأثیر قرار دهد (مخصوصاً در انواع شدید)
موفقیت درمان در نوزادی بیشتر است یا بزرگسالی؟
بدون شک، موفقیت درمان هیپوسپادیاس در دوران نوزادی و خردسالی بیشتر است. دلیل آن انعطاف بالاتر بافت‌ها، رشد مناسب بعد از جراحی و پیشگیری از مشکلات روانی در سنین بالاتر است. انجام جراحی در بزرگسالی معمولاً با چالش‌های بیشتری همراه است.
آیا ممکن است نوزاد به جراحی مجدد نیاز داشته باشد؟
در درصد کمی از موارد، مشکلاتی مانند:
- فیستول ادراری (نشت ادرار از مسیر اشتباه)
- تنگی مجرا
- باقی ماندن انحنای آلت
ممکن است ایجاد شود و جراحی مجدد نیاز باشد. با این حال، در اکثر نوزادان درمان موفقیت‌آمیز است و نیازی به مداخلات ثانویه نیست.
نقش والدین در درمان بیماری هیپوسپادیاس
والدین در مسیر درمان هیپوسپادیاس نقش بسیار مهمی دارند:
- باید بلافاصله پس از تشخیص از ختنه کودک خودداری کنند.
- آگاهانه پزشک متخصص اورولوژی اطفال را انتخاب نمایند.
- در دوران بهبودی پس از عمل، مراقبت‌های توصیه‌شده را دقیق اجرا کنند.
- با حمایت عاطفی، استرس کودک را کاهش دهند.
نتیجه‌گیری
هیپوسپادیاس در نوزاد یک ناهنجاری شایع و قابل درمان است. تشخیص به‌موقع، مراقبت آگاهانه والدین و انتخاب زمان مناسب برای جراحی، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد. کودکانی که به‌درستی تحت درمان قرار می‌گیرند، می‌توانند در آینده زندگی سالم، طبیعی و بدون مشکل داشته باشند.
برای آنکه درباره عمل هیپوسپادیاس شدید بدانید، بر روی لینک مورد نظر کلیک نمایید.
