سنگ کلیه به تجمع مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه گفته میشود که ممکن است باعث ایجاد درد شدید و مشکلات در عملکرد کلیه شود. درمان سنگ‌های بزرگ کلیه، به‌ویژه سنگ‌های پنج سانتی‌متری، نیازمند روش‌های تخصصی و پیشرفته است. این مقاله از وبسایت دکتر یاسری به بررسی روش‌های مختلف درمان سنگ‌های بزرگ کلیه می‌پردازد.
-
علل ایجاد سنگ کلیه
سنگ کلیه معمولاً به دلیل غلظت بالای مواد معدنی در ادرار به وجود می‌آید. برخی از دلایل شامل:
کم‌آبی بدن: نوشیدن ناکافی آب می‌تواند باعث غلیظ شدن ادرار و افزایش احتمال تشکیل سنگ کلیه شود.
رژیم غذایی نامناسب: مصرف بیش از حد نمک و پروتئین‌های حیوانی می‌تواند احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش دهد.
ژنتیک: اگر فردی در خانواده سابقه سنگ کلیه داشته باشد، احتمال بروز این مشکل برای او بیشتر است.
-
روش‌های تشخیص سنگ کلیه
سونوگرافی: یک روش غیرتهاجمی برای تشخیص سنگ‌های بزرگ و کوچک.
سی‌تی‌اسکن: می‌تواند موقعیت دقیق سنگ و اندازه آن را با دقت بالا نشان دهد.
آزمایش ادرار و خون: برای بررسی علائم احتمالی عفونت یا علل متابولیک.
-
روش‌های درمان سنگ‌های پنج سانتی‌متری کلیه
سنگ‌های کلیه به این بزرگی اغلب نیاز به درمان‌های جدی‌تری دارند. در ادامه به روش‌های متداول درمانی پرداخته میشود:
الف) لیتوتریپسی با امواج شوک خارجی (ESWL)
این روش شامل استفاده از امواج شوک برای خرد کردن سنگ‌های کلیه است که باعث میشود این سنگ‌ها به قطعات کوچکتر تقسیم شده و به راحتی از بدن دفع شوند. ESWL برای سنگ‌های کوچکتر از دو سانتی متر مؤثرتر است اما گاهی در شرایط خاص برای سنگ‌های بزرگ نیز استفاده میشود.
ب) ریرس (RIRS)
یورتروسکوپی یک روش اندوسکوپیک است که در آن دستگاهی از طریق مجرای ادراری به کلیه هدایت شده و سنگ‌ها توسط لیزر خرد می‌شوند. این روش نیازمند بیهوشی عمومی است و به دلیل هزینه بالا و چند حلسه بودن برای سنگ‌های کوچکتر از دو سانتی متر استفاده میشود اما گاهی در شرایط خاص برای سنگ‌های بزرگ نیز استفاده میشود.
ج) نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)
برای سنگ‌های پنج سانتی‌متری، روش PCNL یا نفرولیتوتومی از راه پوست معمولاً ترجیح داده میشود. این روش شامل ایجاد یک برش کوچک در پوست و استفاده از یک دستگاه تخصصی برای برداشت سنگ است. PCNL به دلیل توانایی در درمان سنگ‌های بزرگ با کمترین میزان آسیب به بافت‌های اطراف، به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها شناخته میشود.
د) جراحی باز
در صورتی که سایر روش‌ها جوابگو نباشند یا سنگ به دلایلی خاص پیچیده باشد، جراحی باز ممکن است انجام شود. این روش با برش بزرگ‌تری همراه است و دوره نقاهت طولانی‌تری نسبت به روش‌های دیگر دارد.
-
پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه
پس از درمان سنگ کلیه، پیشگیری از تشکیل مجدد آن اهمیت زیادی دارد. برای این منظور، پیشنهادهای زیر مفید است:
مصرف کافی آب: نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب در روز می‌تواند خطر تشکیل مجدد سنگ کلیه را کاهش دهد.
کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی: محدود کردن مصرف نمک و غذاهای پرپروتئین می‌تواند به کاهش احتمال تشکیل سنگ کمک کند.
مصرف متعادل کلسیم: برخلاف تصور رایج، مصرف کلسیم متعادل از رژیم غذایی می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کند.
ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند به بهبود عملکرد کلیه‌ها و کاهش خطر تشکیل سنگ کمک کند.
سنگ‌های بزرگ کلیه مانند سنگ‌های پنج سانتی‌متری نیاز به درمان‌های پیشرفته و تخصصی دارند. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به شرایط فردی بیمار و تشخیص پزشک دارد. با توجه به نوع و اندازه سنگ، پزشک ممکن است روش‌هایی مانند سنگ شکن، ریرس یا PCNL را پیشنهاد دهد. رعایت نکات پیشگیری پس از درمان نیز نقش مهمی در جلوگیری از عود مجدد سنگ دارد.
رعایت توصیه‌های پزشکی و تغییر سبک زندگی برای کاهش احتمال تشکیل مجدد سنگ‌های کلیه ضروری است.
همچنین بخوانید: مقاله مروری جراحی سنگ کلیه
-
نقش تغذیه در پیشگیری از سنگ کلیه
مصرف مرکبات: میوه‌هایی مانند پرتقال و لیمو حاوی سیترات هستند که به پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کنند.
مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم: منیزیم به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های اگزالاتی کمک می‌کند. منابع غنی از منیزیم شامل بادام، اسفناج و دانه‌های کامل است.
اجتناب از مصرف بیش از حد اگزالات: برخی مواد غذایی مانند چای، شکلات، اسفناج و چغندر حاوی مقادیر زیادی اگزالات هستند. مصرف متعادل این مواد به کاهش خطر تشکیل سنگ‌های اگزالاتی کمک می‌کند.
-
استفاده از داروها برای پیشگیری از سنگ کلیه
در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهایی را برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه تجویز کنند. این داروها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
دیورتیک‌ها (ادرارآور): کمک به افزایش دفع ادرار و کاهش غلظت مواد معدنی.
داروهای کاهش‌دهنده کلسیم ادرار: برای بیمارانی که سنگ‌های کلسیمی دارند، ممکن است داروهایی مانند تیازید تجویز شود.
داروهای قلیایی‌کننده ادرار: برای کاهش اسیدیته ادرار و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های اسیدی، داروهایی مانند بی‌کربنات سدیم یا پتاسیم سیترات استفاده می‌شوند.
-
مراقبت‌های پس از جراحی
پیگیری منظم با پزشک: انجام آزمایش‌ها و مشاوره‌های دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح کلیه‌ها ضروری است.
رژیم غذایی مناسب پس از جراحی: برای کمک به بازگشت سریع‌تر به وضعیت عادی و جلوگیری از عوارض جانبی، باید رژیم غذایی مناسبی رعایت شود که شامل مایعات فراوان و محدودیت مصرف نمک باشد.
کنترل درد: در روزهای اولیه پس از جراحی، ممکن است درد وجود داشته باشد که با تجویز داروهای مسکن کنترل میشود.
فعالیت‌های بدنی سبک: حرکت ملایم و قدم زدن به بهبود گردش خون و کمک به دفع سریع‌تر بقایای سنگ کمک می‌کند.
نتیجه
سنگ‌های کلیه پنج سانتی‌متری به دلیل اندازه بزرگ خود نیاز به درمان‌های پیشرفته دارند، اما با انتخاب روش درمانی مناسب و رعایت نکات مراقبتی و تغذیه‌ای، می‌توان احتمال موفقیت درمان و جلوگیری از عود مجدد سنگ را افزایش داد. همکاری مداوم با پزشک و پیروی از توصیه‌های او به بهبود کیفیت زندگی و حفظ سلامت کلیه‌ها کمک شایانی می‌کند.
