سنگ کلیه عفونی یکی از بیماری‌های شایع دستگاه ادراری است که در آن سنگ‌های کلیه به دلیل عفونت باکتریایی تشکیل می‌شوند. این نوع سنگ‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و عوارضی برای بیمار به دنبال داشته باشند. دکتر علیمحمد فخریاسری در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از سنگ کلیه عفونی پرداخته است.
تعریف و علل سنگ کلیه عفونی
سنگ کلیه عفونی نوعی از سنگ‌های کلیه است که به دلیل وجود عفونت در دستگاه ادراری تشکیل می‌شود. معمولاً این سنگ‌ها از ترکیباتی مانند فسفات آمونیوم-منیزیم (استروویت) تشکیل می‌شوند و در واکنش به عفونت‌های باکتریایی ایجاد می‌گردند. این نوع سنگ‌ها بیشتر در افرادی دیده می‌شود که سابقه عفونت‌های مزمن ادراری دارند.
از علل شایع بروز سنگ کلیه عفونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عفونت‌های مزمن دستگاه ادراری: عفونت‌های طولانی‌مدت و مکرر دستگاه ادراری می‌توانند محیطی مناسب برای تشکیل سنگ‌ها ایجاد کنند.
باکتری‌های تجزیه‌کننده اوره: برخی باکتری‌ها مانند پروتووس قادرند اوره را به آمونیاک تجزیه کنند که این امر باعث افزایش قلیایی بودن ادرار و تسهیل در تشکیل سنگ می‌شود.
مشکلات ساختاری دستگاه ادراری: ناهنجاری‌های مادرزادی یا اکتسابی که باعث اختلال در جریان ادرار می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش خطر عفونت و تشکیل سنگ شوند.
علائم و نشانه‌ها
علائم سنگ کلیه عفونی ممکن است مشابه سایر انواع سنگ کلیه باشد، اما ممکن است شامل علائم عفونت نیز باشد. برخی از علائم شایع عبارتند از:
درد شدید در ناحیه پهلو و پایین کمر: این درد معمولاً به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و می‌تواند به شکم و کشاله ران انتشار یابد.
تب و لرز: وجود تب نشان‌دهنده عفونت است و معمولاً همراه با سایر علائم مانند درد و سوزش در هنگام ادرار مشاهده می‌شود.
تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ می‌تواند ناشی از تحریک سیستم گوارش به دلیل درد شدید باشد.
تغییر در رنگ ادرار: ادرار ممکن است تیره‌تر از حالت طبیعی باشد یا حتی با خون همراه شود.
بوی ناخوشایند ادرار: در مواردی که عفونت وجود دارد، بوی ادرار ممکن است تند و ناخوشایند باشد.
تشخیص سنگ کلیه عفونی
برای تشخیص سنگ کلیه عفونی، پزشک از ترکیبی از تاریخچه بیمار، معاینه فیزیکی و روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. برخی از روش‌های معمول تشخیصی عبارتند از:
تست‌های آزمایشگاهی: آزمایش‌های ادرار برای بررسی وجود باکتری‌ها، خون و مواد معدنی غیرطبیعی انجام می‌شوند. همچنین، آزمایش خون ممکن است برای بررسی نشانه‌های عفونت یا اختلالات کلیوی تجویز شود.
سونوگرافی: یکی از روش‌های اصلی برای تشخیص سنگ کلیه استفاده از سونوگرافی است که بدون استفاده از اشعه، اطلاعات کافی درباره اندازه و موقعیت سنگ‌ها را فراهم می‌کند.
سی‌تی اسکن: این روش تصویربرداری دقیق‌تر از سونوگرافی بوده و اطلاعات کاملی از ساختار کلیه و دستگاه ادراری ارائه می‌دهد.
کشت ادرار: برای شناسایی نوع باکتری و انتخاب بهترین درمان آنتی‌بیوتیکی، کشت ادرار ضروری است.
درمان سنگ کلیه عفونی
روش درمان سنگ کلیه عفونی بستگی به اندازه سنگ، شدت عفونت و وضعیت کلی بیمار دارد. به طور کلی، درمان شامل موارد زیر است:
آنتی‌بیوتیک‌ها: برای کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن به سایر قسمت‌های بدن، آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شوند. انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک بستگی به نوع باکتری موجود در دستگاه ادراری دارد.
مصرف مایعات فراوان: افزایش مصرف مایعات باعث افزایش حجم ادرار و کمک به دفع سنگ می‌شود.
روش‌های سنگ‌شکنی: برای سنگ‌هایی که با روش‌های ساده دفع نمی‌شوند، از روش‌هایی مانند سنگ‌شکنی برون‌اندامی با امواج شوکی (ESWL) استفاده می‌شود.
جراحی: در موارد نادری که سنگ‌ها بزرگ هستند یا باعث انسداد شدید شده‌اند، جراحی لازم می‌شود. روش‌های جراحی می‌تواند شامل نفرولیتوتومی از طریق پوست (PCNL) یا ریرس (لیزر) باشد.
پیشگیری از سنگ کلیه عفونی
پیشگیری از سنگ کلیه عفونی نیازمند مراقبت از سلامت دستگاه ادراری و کاهش خطر عفونت‌های ادراری است. برای این منظور، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
نوشیدن مقدار کافی آب: مصرف آب کافی باعث می‌شود حجم ادرار افزایش یافته و خطر تشکیل سنگ‌ها کاهش یابد.
رعایت بهداشت دستگاه ادراری: رعایت بهداشت فردی و تخلیه کامل مثانه در زمان دفع ادرار، می‌تواند خطر بروز عفونت‌های ادراری را کاهش دهد.
تغییر در رژیم غذایی: محدود کردن مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ کمک کند.
سنگ کلیه عفونی اگر به‌موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند آسیب کلیوی یا سپسیس شود. به همین دلیل، مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم مشکوک و پیروی از توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه اهمیت دارد.
پیگیری و مراقبت‌های بعد از درمان
پس از درمان سنگ کلیه عفونی، مراقبت‌های بعدی برای اطمینان از بهبودی کامل و جلوگیری از بازگشت سنگ ضروری است. برخی از اقدامات پیگیری عبارتند از:
پیگیری با آزمایش‌های دوره‌ای: پس از درمان اولیه، انجام آزمایش‌های ادرار و خون برای ارزیابی وضعیت کلیه‌ها و بررسی عود عفونت ضروری است.
سونوگرافی یا تصویربرداری‌های دوره‌ای: در برخی موارد، پزشک ممکن است تصویربرداری‌های دوره‌ای برای اطمینان از عدم وجود سنگ‌های باقی‌مانده یا تشکیل سنگ‌های جدید تجویز کند.
تغییر سبک زندگی: بیمارانی که سابقه سنگ کلیه دارند باید تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی خود ایجاد کنند تا خطر بازگشت سنگ‌ها را کاهش دهند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات، کاهش مصرف نمک، و اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده از جمله توصیه‌های تغذیه‌ای مهم است.
مدیریت عفونت‌های ادراری: برای افرادی که سابقه عفونت‌های مکرر ادراری دارند، پیگیری با پزشک و استفاده از درمان‌های پیشگیرانه مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه با دوز کم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
درمان‌های جایگزین و تکمیلی
در کنار روش‌های معمول درمان، برخی از درمان‌های جایگزین و تکمیلی نیز می‌توانند به بهبود سلامت کلیه و کاهش خطر تشکیل سنگ کمک کنند. این درمان‌ها عبارتند از:
استفاده از گیاهان دارویی: برخی گیاهان مانند دم‌اسبی، خارخسک و زرشک به عنوان درمان‌های مکمل در دغع سنگ های کوچو کلیوی استفاده قرار می‌گیرند.
مکمل‌های غذایی: مصرف برخی مکمل‌ها مانند ویتامین B6 و منیزیم به کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند. با این حال، مصرف این مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک باشد تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
طب سنتی: در برخی فرهنگ‌ها، استفاده از طب سنتی و روش‌هایی مانند حجامت یا زالو درمانی به‌عنوان راه‌های تکمیلی برای بهبود سلامت کلیه‌ها و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید رایج است. البته، این روش‌ها باید با احتیاط و تحت نظر متخصصان مربوطه انجام شود.
عوارض احتمالی سنگ کلیه عفونی
در صورتی که سنگ کلیه عفونی درمان نشود یا درمان مناسب دریافت نکند، ممکن است عوارض جدی برای بیمار به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض شامل موارد زیر است:
آسیب کلیوی: سنگ‌های بزرگ و مقاوم می‌توانند باعث انسداد جریان ادرار و آسیب به بافت کلیه شوند که در نهایت به نارسایی کلیه منجر می‌شود.
پیلونفریت: عفونت پیشرفته کلیه که در اثر ورود باکتری به بافت کلیه رخ می‌دهد و می‌تواند خطرناک باشد.
سپسیس: اگر عفونت از دستگاه ادراری به جریان خون گسترش یابد، ممکن است منجر به سپسیس، یک وضعیت تهدیدکننده حیات، شود.
تشکیل سنگ‌های جدید: بیمارانی که یک بار سنگ کلیه عفونی داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای تشکیل سنگ‌های جدید هستند.
نتیجه‌گیری
سنگ کلیه عفونی یکی از مشکلات شایع دستگاه ادراری است که می‌تواند دردناک و خطرناک باشد. با این حال، با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد. رعایت بهداشت فردی، مصرف کافی مایعات، پیروی از رژیم غذایی مناسب و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مشکوک از جمله راه‌های مؤثر برای پیشگیری و مدیریت این بیماری است. در نهایت، آگاهی و مراقبت از سلامت کلیه‌ها نقش مهمی در کاهش خطر تشکیل سنگ و بهبود کیفیت زندگی دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سرطان کلیه به دنبال سنگ، بر روی لینک مورد نظر کلیک نمایید.
