یکی از عوارض تصادفات است که مخصوصا به دنبال شکستگی لگن رخ میدهد. این عارضه به دو دسته کلی پارگی داخل صفاقی و خارج صفاقی تقسیم میشود.موارد داخل صفاقی معمولا نیاز به جراحی باز و ترمیم دارند. ولی موارد خارج صفاقی با سونداژ و استراحت و مصرف دارو ترمیم میشوند. این بیمارمون یک پسر پانزده ساله عابر بود که در جاده ماهدشت ماشینی به او برخورد کرده بود. شکستگی استخوان لگن هم داشت. در عکس برداری پارگی خارج صفاقی داشت که به روش غیر جراحی درمان شد.
پارگی مثانه چیست و چگونه درمان میشود؟
پارگی مثانه یک وضعیت نادر اما خطرناک است که در آن دیواره مثانه آسیب دیده و ادرار به بیرون از آن نشت می‌کند. این وضعیت می‌تواند به علت ضربه مستقیم به شکم، تصادفات، اعمال جراحی نادرست یا به دلیل وجود برخی بیماری‌ها ایجاد شود. تشخیص و درمان به‌موقع پارگی مثانه برای جلوگیری از عوارض جدی همچون عفونت‌های شدید و نارسایی کلیه حیاتی است. در این مقاله به بررسی دقیق علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این مشکل پرداخته خواهد شد.
وظایف و ساختار مثانه
مثانه یکی از اعضای حیاتی در بدن است که به عنوان مخزن ادرار عمل می‌کند. این اندام توخالی و عضلانی ادرار تولید شده توسط کلیه‌ها را جمع‌آوری کرده و تا زمانی که بدن آماده تخلیه ادرار باشد، نگه می‌دارد. مثانه دارای دیواره‌های انعطاف‌پذیری است که می‌تواند با توجه به مقدار ادرار، منبسط یا منقبض شود. وقتی مثانه پر از ادرار میشود، اعصاب موجود در دیواره آن سیگنال‌هایی را به مغز ارسال می‌کنند که نشان‌دهنده نیاز به تخلیه ادرار است. در شرایط عادی، مثانه به‌طور ایمن این فرایند را انجام میدهد، اما در موارد نادر ممکن است تحت فشارهای شدید یا آسیب‌های مستقیم دچار پارگی شود.
انواع پارگی مثانه
پارگی مثانه ممکن است به چند شکل مختلف رخ دهد. در این بخش به بررسی انواع مختلف این آسیب‌ها پرداخته خواهد شد.
۱.پارگی درون‌صفاقی
این نوع پارگی زمانی رخ میدهد که مثانه به حدی پر باشد که فشار داخلی باعث پارگی دیواره آن به داخل حفره شکمی میشود. این نوع پارگی معمولاً در اثر ضربه‌های شدید و فشارهای ناگهانی به شکم اتفاق می‌افتد. در این حالت ادرار به داخل حفره شکمی نشت می‌کند که می‌تواند عوارض جدی به‌دنبال داشته باشد.
۲.پارگی برون‌صفاقی
این نوع پارگی معمولاً به دلیل آسیب‌های موضعی به مثانه رخ میدهد و ادرار به خارج از مثانه و در داخل بافت‌های اطراف مثانه نشت می‌کند. این نوع پارگی معمولاً در اثر تصادفات یا آسیب‌های مستقیم به ناحیه پایین شکم یا لگن ایجاد میشود. برخلاف پارگی درون‌صفاقی، در این حالت ادرار به حفره شکمی وارد نمی‌شود. ترمیم پارگی مثانه در اثر تصادف به دست پزشک امری فوری و ضروری است.
۳.پارگی ترکیبی
در مواردی نادر، ممکن است پارگی مثانه به صورت ترکیبی رخ دهد، به این معنا که هم پارگی درون‌صفاقی و هم پارگی برون‌صفاقی به‌طور همزمان وجود داشته باشد. این حالت خطرناک‌ترین نوع پارگی مثانه است و نیازمند جراحی فوری است.
علل پارگی مثانه
پارگی مثانه اگرچه بسیار نادر ولی خطرناک است، و عدم درمان به موقع آن می تواند آسیب های جبران ناپذیری به بدن وارد کند،این پارگی به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند:
۱.تصادفات رانندگی
یکی از شایع‌ترین علل پارگی مثانه، تصادفات رانندگی است. در تصادفات، به‌ویژه زمانی که کمربند ایمنی به درستی بسته نشده باشد، ممکن است ضربه شدیدی به ناحیه شکم وارد شود که باعث فشار زیاد به مثانه و در نهایت پارگی آن میشود. در مواردی که مثانه پر از ادرار باشد، این احتمال افزایش می‌یابد.
۲.سقوط و ضربات شدید
افتادن از ارتفاع یا ضربات سنگین به ناحیه پایین شکم می‌تواند باعث پارگی مثانه شود. این نوع آسیب‌ها معمولاً در حوادث ورزشی، فعالیت‌های بدنی شدید یا درگیری‌های فیزیکی رخ میدهد.
۳.اعمال جراحی
در برخی موارد نادر، پارگی مثانه ممکن است به دلیل خطاهای جراحی در هنگام انجام عمل‌های مرتبط با دستگاه ادراری یا شکم ایجاد شود. اگر در طول جراحی به مثانه آسیب وارد شود و این آسیب تشخیص داده نشود، ممکن است به‌طور تدریجی پارگی مثانه رخ دهد.
۴.انسداد دستگاه ادراری
وجود انسداد در مجرای ادرار می‌تواند باعث افزایش فشار در مثانه و نهایتاً منجر به پارگی شود. این انسداد ممکن است به‌دلیل سنگ‌های کلیه، بزرگ شدن پروستات یا تومورهای موجود در مسیر ادرار ایجاد شود.
۵.الکل و مواد مخدر
مصرف بیش از حد الکل یا مواد مخدر ممکن است به آسیب‌های غیرمستقیم مثانه منجر شود. این مواد می‌توانند باعث کاهش احساس نیاز به دفع ادرار شوند و در نتیجه مثانه پر شده و در معرض پارگی قرار گیرد.
علائم پارگی مثانه
پارگی مثانه علائم متفاوتی دارد که بسته به شدت آسیب و نوع پارگی، ممکن است متفاوت باشد. برخی از این علائم به شرح زیر هستند:
۱.درد شدید در ناحیه شکم و لگن: یکی از بارزترین نشانه‌های پارگی مثانه، درد شدید در ناحیه پایین شکم یا لگن است که ممکن است به سمت کمر یا ران‌ها نیز کشیده شود.
۲.خون در ادرار: وجود خون در ادرار یا تغییر رنگ آن به قرمز یا صورتی می‌تواند نشان‌دهنده آسیب به مثانه باشد.
۳.عدم توانایی در تخلیه ادرار: در برخی موارد، پارگی مثانه ممکن است باعث شود بیمار نتواند به‌درستی ادرار خود را تخلیه کند یا احساس کند که مثانه به‌طور کامل تخلیه نمی‌شود.
۴.ورم شکم: تجمع ادرار در حفره شکمی یا بافت‌های اطراف مثانه می‌تواند منجر به تورم و نفخ شکم شود.
۵.تب و علائم عفونت: اگر پارگی مثانه به‌موقع تشخیص داده نشود، عفونت‌های جدی ممکن است رخ دهند که با تب، لرز و احساس ضعف همراه است.
تشخیص پارگی مثانه
تشخیص پارگی مثانه نیاز به بررسی دقیق و انجام تست‌های خاص دارد. پزشکان برای تشخیص این وضعیت از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره میشود:
۱.آزمایش ادرار
یکی از اولین اقداماتی که پزشک برای تشخیص پارگی مثانه انجام میدهد، آزمایش ادرار است. وجود خون یا دیگر مواد غیرطبیعی در ادرار می‌تواند نشان‌دهنده آسیب به مثانه باشد.
۲.سونوگرافی
سونوگرافی یکی از روش‌های تصویربرداری است که به پزشکان امکان میدهد تا به‌طور دقیق ساختار مثانه و اطراف آن را بررسی کنند و هرگونه ناهنجاری یا نشت ادرار را تشخیص دهند.
۳.سی‌تی اسکن
سی‌تی اسکن یکی دیگر از روش‌های موثر در تشخیص پارگی مثانه است که تصاویری دقیق و با جزئیات از ناحیه شکم و لگن ارائه میدهد. این تست می‌تواند به پزشکان کمک کند تا محل دقیق پارگی و میزان آسیب را تعیین کنند.
۴.سیستوسکوپی
در این روش، پزشک با استفاده از یک ابزار نازک و انعطاف‌پذیر که به آن سیستوسکوپ می‌گویند، داخل مثانه را بررسی می‌کند. این روش به پزشک اجازه میدهد تا به‌طور مستقیم دیواره‌های مثانه را مشاهده کرده و هرگونه پارگی را تشخیص دهد.
درمان پارگی مثانه
درمان پارگی مثانه به شدت و نوع پارگی بستگی دارد. در برخی موارد، پارگی‌های کوچک ممکن است خودبه‌خود ترمیم شوند، اما پارگی‌های شدیدتر نیاز به مداخلات جراحی دارند. در این بخش به بررسی روش‌های مختلف درمان پرداخته میشود:
۱.کاتترگذاری
در مواردی که پارگی مثانه جزئی باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که از کاتتر استفاده کند. سوند ادراری لوله‌ای نازک است که از طریق مجرای ادراری وارد مثانه میشود و به تخلیه ادرار کمک می‌کند. این روش می‌تواند به مثانه زمان بدهد تا خودبه‌خود ترمیم شود.
۲جراحی
در مواردی که پارگی شدید باشد یا ادرار به حفره شکمی نشت کرده باشد، جراحی ضروری است. در این جراحی، پزشک پارگی را ترمیم کرده و ادرار نشت کرده را از بدن خارج می‌کند. جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
۳آنتی‌بیوتیک‌ها
درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نیز ممکن است برای پیشگیری یا درمان عفونت‌هایی که به دلیل نشت ادرار به حفره شکمی رخ داده‌اند، ضروری باشد. این داروها معمولاً پس از جراحی یا همراه با کاتترگذاری تجویز میشوند.
عوارض احتمالی
اگر پارگی مثانه به‌موقع درمان نشود، ممکن است عوارض جدی و خطرناکی رخ دهد. این عوارض شامل عفونت شدید شکمی، نارسایی کلیه، سپسیس یا عفونت خون و حتی مرگ نیز ممکن است در صورت عدم درمان به‌موقع اتفاق بیفتد. در این بخش به بررسی برخی از عوارض احتمالی پارگی مثانه پرداخته میشود.
۱.عفونت‌های شکمی (پریتونیت)
پریتونیت زمانی رخ میدهد که ادرار نشت کرده به حفره شکمی باعث عفونت شود. این عفونت می‌تواند به شدت دردناک باشد و با علائمی مانند تب بالا، درد شدید شکمی، تورم و احساس سفتی شکم همراه باشد. پریتونیت یک وضعیت اورژانسی است و در صورت عدم درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌ها و احتمالاً جراحی، می‌تواند به عوارض جدی و حتی مرگ منجر شود.
۲.نارسایی کلیه
در صورت نشت ادرار به بافت‌های اطراف مثانه، ممکن است کلیه‌ها تحت فشار قرار گیرند و عملکرد آن‌ها مختل شود. این وضعیت می‌تواند باعث نارسایی کلیه شود، به‌ویژه اگر عفونت ناشی از نشت ادرار به کلیه‌ها آسیب برساند. نارسایی کلیه ممکن است نیاز به درمان‌های خاصی مانند دیالیز داشته باشد و در موارد شدید، آسیب غیرقابل برگشتی به کلیه‌ها ممکن است رخ دهد.
۳.سپسیس (عفونت خون)
سپسیس زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت از نقطه‌ای در بدن (مثل حفره شکمی) به جریان خون وارد شده و در سراسر بدن گسترش یابد. این وضعیت می‌تواند به نارسایی چندین عضو حیاتی منجر شود و علائمی مانند تب شدید، لرز، فشار خون پایین و گیجی را به‌دنبال داشته باشد. سپسیس نیازمند درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌های قوی و سایر مداخلات پزشکی است.
۴.تشکیل فیستول
فیستول یک اتصال غیرطبیعی بین مثانه و ارگان‌های دیگر، مانند روده، است که ممکن است به‌دلیل آسیب به دیواره‌های مثانه ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند باعث نشت مداوم ادرار به داخل ارگان‌های دیگر مانند دستگاه گوارش شده و مشکلاتی مانند عفونت‌های مکرر یا التهاب ایجاد کند. درمان فیستول معمولاً شامل جراحی برای ترمیم اتصال غیرطبیعی است.
۴.مشکلات ادراری طولانی‌مدت
پس از بهبودی از پارگی مثانه، برخی بیماران ممکن است با مشکلاتی در زمینه کنترل ادرار یا تکرر ادرار مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند ناشی از آسیب به دیواره‌های مثانه یا اعصاب کنترل‌کننده مثانه باشد. این اختلالات ممکن است نیاز به پیگیری‌های درمانی اضافی و مدیریت طولانی‌مدت داشته باشد.
پیشگیری از پارگی مثانه
گرچه پارگی مثانه یک وضعیت نادر است و اغلب به دلیل حوادث غیرمنتظره مانند تصادفات رانندگی یا ضربات شدید به شکم رخ میدهد، اما با رعایت برخی نکات زیر می‌توان خطر بروز آن را کاهش داد.
۱.استفاده از کمربند ایمنی
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از پارگی مثانه، استفاده از کمربند ایمنی در هنگام رانندگی است. استفاده صحیح از کمربند ایمنی می‌تواند از وارد شدن ضربات شدید به شکم و لگن در تصادفات جلوگیری کند و احتمال آسیب به مثانه را کاهش دهد.
۲.مراقبت در انجام فعالیت‌های ورزشی
فعالیت‌های ورزشی شدید که شامل تماس فیزیکی یا خطرات سقوط هستند، می‌توانند به ناحیه شکم آسیب برسانند و مثانه را در معرض خطر قرار دهند. استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب و رعایت نکات ایمنی در این فعالیت‌ها می‌تواند به جلوگیری از آسیب به مثانه کمک کند.
۳.مدیریت به‌موقع مشکلات دستگاه ادراری
در صورت وجود هرگونه مشکل در دستگاه ادراری، مانند سنگ‌های کلیه یا انسداد مجرای ادراری، باید به‌موقع به پزشک مراجعه کرده و آن‌ها را درمان کنید. عدم درمان این مشکلات ممکن است باعث افزایش فشار در مثانه و در نتیجه پارگی آن شود.
۴.اجتناب از مصرف بیش از حد الکل و مواد مخدر
مصرف بیش از حد الکل و مواد مخدر می‌تواند احساس نیاز به دفع ادرار را کاهش دهد و باعث پر شدن بیش از حد مثانه شود. در این حالت، خطر پارگی مثانه افزایش می‌یابد. اجتناب از مصرف این مواد یا مصرف متعادل و آگاهانه آن‌ها می‌تواند به حفظ سلامت مثانه کمک کند.
زندگی پس از درمان پارگی مثانه
بسیاری از بیماران پس از جراحی و درمان پارگی مثانه بهبودی خوبی پیدا می‌کنند و می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند. اما لازم است که پس از درمان، مراقبت‌های خاصی را رعایت کنید تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.این مراقبت ها عبارتند از:
۱.پیگیری‌های پزشکی
پس از جراحی یا درمان‌های دیگر، پزشک ممکن است شما را تحت نظر بگیرد تا مطمئن شود که مثانه به‌خوبی ترمیم شده و هیچ‌گونه عفونت یا مشکل دیگری وجود ندارد. پیگیری‌های منظم با پزشک و انجام آزمایشات تجویز شده ضروری است.
۲.نوشیدن مایعات کافی
برای حفظ سلامت مثانه و جلوگیری از عفونت، نوشیدن آب به مقدار کافی توصیه میشود. این کار به دفع سموم و جلوگیری از تجمع ادرار در مثانه کمک می‌کند.
۳.اجتناب از فعالیت‌های سنگین
تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید. این کار به مثانه زمان کافی برای بهبودی کامل میدهد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند.
۴.توجه به علائم هشداردهنده
پس از درمان، اگر با علائمی مانند درد شدید شکم، خون در ادرار، تب یا عدم توانایی در دفع ادرار مواجه شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشانه عفونت یا مشکلات دیگر باشند که نیاز به درمان فوری دارند.
نتیجه‌گیری
پارگی مثانه یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است که می‌تواند به علت‌های مختلفی مانند تصادفات، ضربات شدید، اعمال جراحی یا انسداد دستگاه ادراری ایجاد شود. این وضعیت نیاز به تشخیص سریع و درمان به‌موقع دارد تا از بروز عوارض جدی همچون عفونت‌های شکمی، نارسایی کلیه و سپسیس جلوگیری شود. درمان پارگی مثانه ممکن است از طریق کاتترگذاری یا جراحی انجام شود و پس از آن، بیمار نیاز به مراقبت‌های ویژه و پیگیری‌های منظم خواهد داشت.
